“Kan iemand de regenboog even naar beneden trekken?”
In oktober viel de uitnodiging in onze mailbox. Op 17 januari 2016 is de Take Off van Taktila™; kom ook naar Tilburg! Taktila™ is een methode om kleuren voelbaar te maken en ze te gebruiken in de kunstbeleving, zoiets had ik er ongeveer van over gehouden. Ik twijfelde heel erg over het nut van zo’n expeditie. Ook José snoof eens sceptisch toen ik vroeg: is dat iets om te onderzoeken? Kleuren, schilderen, leren over compositie? “En wat zouden doofblinde mensen er aan hebben?” Kijk, dat was nou weer eens een goeie vraag van verstandige José, en dus gingen we wel!
Door: Theo Hendrikse en José de Jong voor het blad Raakvlak van het Doofblinden Netwerk
We luisterden naar de presentatie van Jofke van Loon. Ze noemt zichzelf uitvinder, inspirator en kunstenares. Verder kwam Corrie Balemans aan het woord. Blind vanaf haar derde en actief consument van de schilderlessen van Jofke en daarmee van de Taktila methode™. En we gingen zelf op onderzoek uit. Eén van ons tijdelijk geblinddoekt, voor de insiders de vraag: wie? En we praatten nog na met Jofke. Verslag van twee goedwillende sceptici.
17 januari in De Verdieping. Een verzamelgebouw van bedrijven in Tilburg. Enthousiast doet Jofke allereerst haar verhaal over de beschrijving en werkwijze van de Taktila methode™.
Kerngedachte is
Maak voor elke kleur een voelbaar symbool; zodat blinden en slechtzienden en jawel, ook kleurenblinden kleuren kunnen voelen. Die kun je op een blad, op een schilderij, maar ook op een voorwerp of kleding aanbrengen, zodat je weet welke kleur dat voorwerp heeft. Er zijn hoofdkleuren en honderden kleurenmengsels, maar bij de Taktila methode™ is het aantal tot vijftien terug gebracht. Die uitwerking van dit denkwerk zit verpakt in een leermiddelenkist die de kleuren in verschillende thema’s tot leven doet komen. Van de website:
- Licht-donker. Jofke verduidelijkt: “Ik ga niet alles vertellen over die kisten, want dan is het niet spannend meer. Maar als je kijkt naar: Licht en donker, dan laten we met deze mappen voelen dat donker vaak zwaar is en licht luchtig, soms ook letterlijk.
- Kleur. Hier gaan we in op de kleurenleer, de primaire kleuren en de effecten van kleuren. Zo wordt rood nogal eens met warmte geassocieerd, en oranje met energie.
- Vorm en structuur.
- Compositie: door vlakken wel of juist niet te vullen of door kleurschakering kun je voorwerpen meer of minder nadruk geven.
- Ruimte suggestie.
- Uit de context. Daar bedoelen we mee dat je dingen uit zijn verband kunt halen, en zo de kijker kunt boeien of verrassen of in elk geval zijn aandacht kunt trekken. Zet een kraan naast een zwaan en mensen zullen denken: Ja wat is dat nou?
Maar wat krijg je dan te voelen, vroeg ik me tijdens de presentatie af. Voor we dieper in de toepassingen duiken eerst maar eens mijn eigen voelsensatie aan u doorgegeven.
En de vijftien kleuren liggen natuurlijk allemaal tussen wit en zwart; met kleuren rood, roze, geel, bruin en allerlei mengvormen daarvan. Die krijg je in verschillende materialen onder je handen. Zwart is een scherp gespikkeld vlak, doet bijna pijn aan je vingers. Wit is ijselijk glad, roze, zacht roze is een materiaal wat wel van vogelveren gemaakt lijkt maar dan als plat vlak. Elke kleur heeft zijn eigen structuur die Jofke graag officieel vastgelegd zou zien. Ik moest denken aan de kleurstalen van schilders en de verfmengsels die ook met vaste getallen worden aangeduid.
Zo kun je mensen een kleurenleer aanbieden en ze door verschillende kleuren bij elkaar te zetten, laten zien wat schaduwwerking en compositie is.
Jofke wil als eerste de groep blinden en slechtzienden bereiken. Maar ook activiteitenbegeleiders, mensen die werkzaam zijn in het speciaal onderwijs of bij revalidatiecentra. Want, zo daagt de website ons uit:
Vind jij ook dat
- kinderen met een visuele beperking in het reguliere onderwijs mee kunnen doen met de teken- en schilderlessen?
- revalidatiecentra en blindeninstituten deze methode kunnen implementeren in hun programma?
- kunstacademies, docerend kunstenaars, creatieve therapeuten en activiteitenbegeleiders blinde en slechtziende mensen niet meer uit hoeven sluiten tijdens hun lessen en activiteiten?
Met de Taktila™ leermiddelen leren mensen met een visuele beperking zelfstandig vorm te geven aan hun belevingswereld en hun kijk op deze wereld te delen.
Prachtig neergeschreven, maar wat zegt de ervaringsdeskundige?
Corrie Balemans is blind, heeft tot haar derde jaar kunnen zien. Zij legt zeker associaties bij kleuren. Een geel kuikentje, een blauwe lucht. Die dingen kun je prachtig zichtbaar maken op een voelschilderij. Maar daarmee zie ik die kleur nog niet voor me. Tja ik zou wel willen zeggen, trek die regenboog eens naar me toe… met al die verschillende kleuren en regendruppels die ik als stipjes zou weergeven op een schilderij, maar dat gaat toch wat moeilijk.”
Genoeg gepraat erover; nu maar eens aan de (voel-)slag.
Ik krijg een voorwerp in handen wat vier objecten bevat. In braille staat de aanduiding erbij: ‘abstract… emotie.’ Ik voel verschillende vormen en verschillende structuren. Bij het voorwerp emotie is het oppervlak tamelijk ruw, dus richting zwart denk ik. Geen idee wat de vorm zou moeten uitbeelden. Het lijkt wel op de vorm van het eiland Texel. Punt boven, uitdijend en weer uitlopend in een punt. Het blijkt een traan te zijn. Oh help, zal ik maar meteen naar huis gaan, domme kunstbarbaar, denk ik? Maar Jofke troost me enorm door later te zeggen: “Is niet erg, iedereen ziet zijn eigen ding erin.” Zucht.
Maar de vraag: wat zouden doofblinden hier nu aan hebben, is geenszins beantwoord.
In de gang hangt een schilderij; of beter een voel-schilderij waarin allerlei kleuren verwerkt zitten. José gaat geblinddoekt aan het voelen:
“Ik voel zachte laagpolige vierkantjes. “Dat is geel” zegt de vrijwilligster naast mij. En zo noemt ze de kleuren, terwijl ik het schilderij aan het aftasten ben. Ik zie ze voor me en al gauw kan ik ze onthouden. Vierkante vakjes in verschillende maten met ook de kleuren rood, blauw, zwart en grijs. Het is een schilderij van een bekende schilder dat op maat gemaakt is, hoorden we van Jofke. Vaag komt me iets bekend voor in deze kleuren. De zachte gele springen er echter uit voor mij. En als ik dan mijn blinddoek afdoe, ziet het schilderij er heel anders uit. Er waren veel meer gekleurde vakjes op het schilderij dan ik mij voorgesteld had. Ik moet het ook leren, zegt de vrijwilligster naast me. Ik ben benieuwd hoe Theo dit ervaart.”
Ik voel een hoop grote en kleinere voorwerpen in zeer uiteenlopende kleuren. Die zul je dan toch eerst uit je hoofd moeten leren, want voor mij betekent dat wattige bolletje gewoon een wattig bolletje. Wel kom ik witte vlakken tegen, of rode hoekige vlakken, of nee dat is grijs weet iemand naast me. Het is een schilderij van Mondriaan dat is nagemaakt met deze kleur-duiding-techniek. Maar het helpt mij niet veel verder.
Corrie Balemans later in een gesprek
“Het is een mooi hulpmiddel, maar als je nooit gezien hebt, zoals jij en ik, kun je wel kleuren aan de stoffen verbinden, maar je gaat niet ineens kleuren zien. Ik heb ook geen smaakontwikkeling erdoor gekregen. Het maakt echt alles uit of je vroeger hebt kunnen zien of niet.” “Het is ook een wereld van verschil”, beaamt ook Jofke. Ervaring met doofblinden heb ik niet, behalve op jullie congres twee jaar geleden. Het zou echt interessant zijn om eens een demonstratie te geven, daar moeten zeker tolken bij denk ik zo?”
Tot slot Corrie: “Maar al met al ga ik met deze techniek nu weer leren hoe de (ziende wereld) er uitziet. Ik zou het graag eens omdraaien. Dat ik met deze techniek jullie mijn kleurrijke wereld kan laten zien; die is niet gespikkeld scherp zwart en heeft een hoop contrast!
Er valt veel meer over te zeggen; wij hebben hier de tweedaagse trainingen voor professionals bijvoorbeeld en het boek over zintuigen niet behandeld. Meer op de website hierover.
Onze voorzichtige conclusie is
- Wie weet geeft Taktila™ best interessante nieuwe impulsen voor mensen die doofblind de dagbesteding bezoeken en niet zo goed weten, hoe ze het schilderen met hun toenemende blindheid zouden moeten oppakken.
- Voor doofblinde kinderen in het onderwijs zitten er misschien best aanknopingspunten in om met kleuren te leren werken.
- Mensen die vroeger nog hebben gezien of dat nog een beetje doen, gaan hier heel anders mee aan de slag.
- Het zou een kans moeten krijgen en o.a. door nog veel meer feedback van gebruikers nog verfijnder kunnen worden.
Websites: www.Taktila.com, www.StudioXplo.nl en www.Jofke.nl
Recente reacties